Честит Светски ден на поезијата!
ГРАДОВИ ОМЕЃЕНИ СО КАНДИЛЦА
„Од времето на Платон нема повеќе поети во градот. Но колку ли градови има во поетот?“ – се запраша Ален Боске, во првата половина на минатиот век. Нешто помалку од едно столетие потоа, и ние трагаме по одговорот на Боскеовото прашање – никој не може да ги доброи тие градови, коишто не постојат на географските и политичките мапи на светот.
Обидувајќи се да го изброиме неизбројливото, наоѓаме книга од еден архитект, во којашто е запишано: „…сепак, градот е град, најдоброто и најскапоценото што ни се нуди, и токму најсилната закана е онаа што во прашање ја доведува самата идеја за градот, градот-идеја, идејата-слика, системот на метафори и тропи кој, како градските порти некогаш, мораат да се преминат за навистина да се влезе во градот.“ Се запрашуваме: зарем и песната не е песна-идеја и слика пред да постане песна? Зарем и за песната, не е најголема закана ако поетот ја заборави идејата или сликата што ја видел во себе? Зарем и во песната не постои внатрешна архитектоника, со „систем“ од метафори и тропи? Дали секоја песна е и град, којшто поетот го изградил во себе? Можеби… Како да е постојан обидот да се изгради град којшто по ништо не ќе потсетува на другите – обид да се напише ненапишаната песна.
Градовите изградени во нас се омеѓени со кандилца. Во темелите на нивните градби се жртвувани сенки. Ама не сенки на сенката на реалноста, како што би рекол Платон, туку на неискажливото коешто сме се обиделе да го искажеме. Низ нивните речни корита тече недореченост. На нивните планини се наоѓаат врвови коишто се неосвоени, а секогаш ни се чини дека се блиску и за миг ќе ги искачиме. Простори со ненадејни удолнини и угорнини, чијашто должина е запишана во само навидум празниот простор меѓу стиховите. Низ нив се простираат ледини пред кои има хоризонти во коишто сонцето изгрева и на запад.
Како што еднаш кажа Махмуд Дарвиш, „…поезијата не може да го смени светот, но може да разнесе кандилца низ мракот“. Се обидуваме во себе да изградиме градови во коишто е видливо барем дел од она што не може да се види во мракот… Тие екогаш војуваат и со себе и меѓу себе, но не се уништуваат еден со друг. Не си преземаат територии. Не можат да постојат еден без друг. Опстојуваат со свесноста дека поетите не создаваат еден врз друг, туку еден крај друг.
Можеби никој нема да успее во себе да изгради град којшто по нешто нема да потсетува на некој друг… Како и Бахтин да ни го вели тоа од некоја друга страна на постоењето. Но, кандилцата со коишто се омеѓени можат да горат и дури се уриваат и поместуваат ѕидините и рампите обележани на географските и политичките мапи. Горат онолку колку што пламенчето ќе може да црпи сила од естетското масло што го ставаме во нив.
Времето ги поместува кандилцата и ги менува границите. Само така, книжевната мапа може да ги збере сите градови коишто поетите ќе ги создадат во себе. Ама и поместувањето е возможно само ако пламенчето во нив сѐ уште црпи сила од естетското масло под него.
Можеби некој ќе нѐ праша: А каде меѓу градовите изградени во вас се вашите родни градови и градовите во коишто вашите тела ја осознаваат вистината за трошноста? Одговараме: Тие се населби во градовите коишто ги градиме во нас. Не ги пресликуваме. Се обидуваме да ги пресоздадеме, поместувајќи ги меѓу меѓниците од кандилца. „Поетот е во градот само за да рече дека тој град се наоѓа некаде другаде.“ – рече еднаш Боске. И градовите запишани во нашите формални лични карти и пасоши, за нас се наоѓаат другаде…
Да изградиме уште многу градови во нас… Нека горат кандилцата со коишто ќе ги омеѓиме… онолку долго колку што естетското масло ќе му дава сила на пламенчето.
(Скопје, 2016 година)
Иван Антоновски
